หลายคนอาจเคยได้ยินว่าการ “อัปเดต BIOS” (หรือที่เรียกว่า Flash BIOS) เป็นเรื่องละเอียดอ่อน แต่ก็มีความสำคัญมาก เพราะ BIOS คือระบบหลักที่ควบคุมการทำงานพื้นฐานของเมนบอร์ด ตั้งแต่การเริ่มบูตเครื่องจนถึงการสื่อสารกับอุปกรณ์ต่าง ๆ เช่น CPU, RAM และการ์ดจอ การอัปเดต BIOS มักช่วยให้เมนบอร์ดรองรับซีพียูรุ่นใหม่ แก้ไขบั๊ก เพิ่มเสถียรภาพ และปรับปรุงความเข้ากันได้กับอุปกรณ์ใหม่ ๆ

ในปัจจุบันเมนบอร์ดจากแบรนด์หลักอย่าง ASUS, MSI, Gigabyte และ ASRock มีฟังก์ชันอัปเดต BIOS ให้เลือกหลายแบบ โดยวิธีที่นิยมและปลอดภัยที่สุดมีอยู่ 2 แบบ คือ Instant Flash และ BIOS Flashback ซึ่งทั้งสองวิธีมีข้อดีและการใช้งานที่แตกต่างกัน แต่เป้าหมายเหมือนกันคือ “อัปเดต BIOS ให้สำเร็จโดยไม่ทำให้เครื่องเสียหาย”

แฟลชผ่านหน้า BIOS โดยตรง (Instant Flash)

Instant Flash เป็นวิธีที่สะดวกที่สุดสำหรับผู้ใช้ทั่วไป เพราะไม่ต้องใช้โปรแกรมเสริมหรือคำสั่งพิเศษ แค่เข้าไปใน BIOS แล้วเลือกไฟล์อัปเดตที่ดาวน์โหลดไว้ ระบบจะจัดการแฟลชให้โดยอัตโนมัติ วิธีนี้เหมาะกับผู้ใช้ที่เครื่องยังเปิดติดปกติ ไม่มีปัญหาบูตเครื่อง

ขั้นตอนการทำ Instant Flash

1. ดาวน์โหลดไฟล์ BIOS รุ่นล่าสุด จากเว็บไซต์ของผู้ผลิตเมนบอร์ด เช่น ASRock, ASUS หรือ MSI โดยต้องตรวจสอบให้แน่ใจว่าไฟล์นั้นตรงรุ่นเมนบอร์ดของคุณ 100% (เช่นรุ่น B650M PG Lightning กับ B650M Steel Legend ใช้ไฟล์ต่างกัน) ให้เอารุ่นเมนบอร์ดไปค้นหา และตามด้วยชื่อยี้ห้อ ปกติแล้วอันดับแรกจะเป็นหน้าเว็บไซต์ของผู้ผลิตบอร์ดนั้นๆ ให้เข้าไปยังหน้านั้นและคนหาข้อมูลเกี่ยวกับ Support สนับสนุน หรือหน้าต่างดาวน์โหลด ในส่วนของรุ่นนั้นๆ
2. แตกไฟล์ ZIP แล้วนำไฟล์ BIOS ที่มีนามสกุลเช่น .CAP, .BIN, หรือ .ROM ไปไว้ในแฟลชไดรฟ์ที่ฟอร์แมตเป็น FAT32 เท่านั้น (ต้อง format แฟลชไดรฟ์ ให้เป็นรูปแบบ FAT32 เพราะ bios ไม่อาจอ่านรูปแบบ format อื่นได้)
3. เสียบแฟลชไดรฟ์เข้าคอมพิวเตอร์ แล้วรีสตาร์ตเครื่อง
4. ระหว่างเริ่มเปิดเครื่อง ให้กดปุ่ม Del หรือ F2 เพื่อเข้าสู่หน้า BIOS (แล้วแต่เมนบอร์ดว่ากำหนดการเข้า bios ไว้แบบไหน ให้นำเอายี้ห้อหรือรุ่นไปค้นหาว่าเข้าแบบไหน โดยทั่วไปแล้วจะเป็น Del หรือ F2)
5. ไปที่เมนู Tool → Instant Flash หรือชื่อใกล้เคียง (ขึ้นอยู่กับยี่ห้อเมนบอร์ด หรือให้ลองค้นหาเมนู)
6. ระบบจะสแกนหาไฟล์ BIOS ในแฟลชไดรฟ์โดยอัตโนมัติ เมื่อพบให้เลือกไฟล์นั้นแล้วกด Enter
7. รอจนระบบแฟลชเสร็จสิ้น ห้ามปิดเครื่องหรือถอดปลั๊กระหว่างนี้โดยเด็ดขาด เพราะจะทำให้ BIOS เสียหายจนเครื่องเปิดไม่ติด
8. เมื่อเสร็จ ระบบจะรีสตาร์ตและบูตกลับเข้าสู่ Windows ตามปกติ

ตัวอย่างการ Instant Flash ของ Asrock

ข้อดี: ปลอดภัยและใช้งานง่าย เหมาะสำหรับผู้ใช้ทั่วไปที่เครื่องเปิดติดปกติ
ข้อเสีย: ใช้ไม่ได้หากเครื่องเปิดไม่ติดหรือ CPU ยังไม่รองรับ BIOS รุ่นเดิม

แฟลชได้แม้ไม่มี CPU หรือ RAM (BIOS Flashback)

BIOS Flashback เป็นฟังก์ชันที่ออกแบบมาเพื่อช่วยในกรณีที่เครื่องไม่สามารถบูตได้ หรือเมนบอร์ดยังไม่รู้จักซีพียูรุ่นใหม่ที่เพิ่งวางจำหน่าย เช่นกรณีเปลี่ยนซีพียูเป็นรุ่นใหม่กว่าแต่ BIOS เดิมไม่รองรับ วิธีนี้สามารถอัปเดต BIOS ได้โดยไม่ต้องติดตั้ง CPU, RAM หรือแม้แต่การ์ดจอ เพราะจะใช้พลังงานเล็กน้อยจาก PSU และอัปเดตผ่านพอร์ต USB โดยตรง โดยปกติแล้วบอร์ดที่รองรับจะมีปุ่ม BIOS Flashback ที่หลังเครื่อง และมีช่องให้เสียบ USB แฟลชไดรฟ์ เฉพาะ (มีสัญลักษณ์ BIOS Flashback) ต้องเสียบให้ถูกช่องไม่ใช้จะเสียบ USB ไหนก็ได้

ขั้นตอนการใช้ BIOS Flashback

1. ดาวน์โหลดไฟล์ BIOS ล่าสุด จากเว็บไซต์ผู้ผลิต (ให้เอารุ่นเมนบอร์ดไปค้นหา และตามด้วยชื่อยี้ห้อ ปกติแล้วอันดับแรกจะเป็นหน้าเว็บไซต์ของผู้ผลิตบอร์ดนั้นๆ ให้เข้าไปยังหน้านั้นและคนหาข้อมูลเกี่ยวกับ Support สนับสนุน หรือหน้าต่างดาวน์โหลด ในส่วนของรุ่นนั้นๆ )
2. อ่านคู่มือของเมนบอร์ด (ปกติแล้วจะอยู่หน้าต่างที่ดาวน์โหลด BIOS มา) เพื่อดูว่าไฟล์ต้อง เปลี่ยนชื่อเป็นอะไร เช่น ASR.ROM หรือ CREATIVE.ROM (ชื่อจะต่างกันในแต่ละรุ่นและยี้ห้อของเมนบอร์ด)
3. ฟอร์แมตแฟลชไดรฟ์เป็น FAT32 แล้วคัดลอกไฟล์ BIOS ใส่ใน Root Directory ของแฟลชไดรฟ์ (ไม่ต้องอยู่ในโฟลเดอร์)
4. เสียบแฟลชไดรฟ์เข้าพอร์ต USB ที่มีสัญลักษณ์ “BIOS Flashback” ซึ่งมักจะอยู่ด้านหลังเมนบอร์ด
5. ต่อสายไฟจาก PSU และเปิดสวิตช์ Power Supply (ไม่ต้องเปิดเครื่อง)
6. กดปุ่ม BIOS Flashback ค้างไว้ 3–5 วินาที จนไฟ LED กระพริบ
7. รอจนไฟหยุดกระพริบ (แสดงว่าแฟลชเสร็จสิ้น) จากนั้นจึงเปิดเครื่องตามปกติ

ตัวอย่างการ BIOS Flashback ของ Asrock สามารถอ่านคู่มือ PDF ได้

ข้อดี: ใช้ได้แม้ไม่มี CPU หรือ RAM เหมาะสำหรับการอัปเดต BIOS ให้รองรับซีพียูรุ่นใหม่
ข้อเสีย: ต้องทำตามคู่มืออย่างเคร่งครัด และห้ามถอดปลั๊กระหว่างทำงานโดยเด็ดขาด

⚠️ ข้อควรระวังในการ Flash BIOS

• ตรวจสอบรุ่นให้ตรง: ใช้ไฟล์ BIOS ที่ตรงกับเมนบอร์ดของคุณเท่านั้น เพราะการใช้ไฟล์ผิดรุ่นอาจทำให้บอร์ดเสียหายถาวร
• ห้ามปิดเครื่องระหว่างแฟลช: การดับไฟหรือถอดปลั๊กระหว่างแฟลชอาจทำให้ BIOS พังและไม่สามารถเปิดเครื่องได้อีก
• สำรองข้อมูลสำคัญ: แม้จะไม่ค่อยเกิดปัญหา แต่การแฟลช BIOS ผิดพลาดอาจกระทบกับระบบบูตได้
• ⚠️ ปิด BitLocker ชั่วคราว: ใน Windows ควรปิดหรือ Suspend BitLocker ก่อนแฟลช เพราะการอัปเดต BIOS จะรีเซ็ตค่า TPM ซึ่งอาจทำให้ Windows ขอ Recovery Key หลังแฟลชเสร็จ ถ้าไม่มีคีย์จะไม่สามารถเข้า Windows ได้ต้องลง Windows ใหม่อย่างเดียว แต่ถ้ามี (ปกติแล้ว Recovery Key จะถูกสร้างตอนเปิด BitLocker ให้ตรวจสอบว่าเก็บไว้ในรูปแบบไหน อาจเป็นไฟล์ text หรือ ในบัญชีของ Microsoft Account)
• ฟอร์แมตแฟลชไดรฟ์เป็น FAT32: ระบบ BIOS ไม่สามารถอ่านไฟล์จาก exFAT หรือ NTFS ได้
• ใช้พอร์ต USB ด้านหลังเมนบอร์ด: เพื่อความเสถียรและป้องกันปัญหาการเชื่อมต่อระหว่างแฟลช
• หลังแฟลชเสร็จ ให้เข้า BIOS แล้วเลือก “Load UEFI Defaults” เพื่อรีเซ็ตค่าทั้งหมดก่อนเริ่มใช้งานจริง

การแฟลช BIOS ไม่ใช่เรื่องซับซ้อนหากเข้าใจหลักการและเตรียมพร้อมอย่างถูกต้อง หากเครื่องเปิดติดปกติ ให้เลือกใช้ Instant Flash ซึ่งปลอดภัยและสะดวกที่สุด แต่หากเครื่องเปิดไม่ติด หรือเมนบอร์ดยังไม่รู้จักซีพียูรุ่นใหม่ ให้ใช้ BIOS Flashback เพื่ออัปเดต BIOS ได้แม้ไม่มีซีพียู

ไม่ว่าจะใช้วิธีใด สิ่งสำคัญที่สุดคือการตรวจสอบรุ่นให้ตรง เตรียมแฟลชไดรฟ์ให้ถูกฟอร์แมต และอย่าปิดเครื่องระหว่างแฟลช เพื่อให้การอัปเดต BIOS ผ่านไปอย่างราบรื่นและปลอดภัยที่สุด